Pre-Print , Post-Print , Grey Literature , White Paper & Errata / Corrigenda

Pre-Print 

คือ เอกสารต้นฉบับ หรือ เอกสารฉบับร่าง ที่ยังไม่ได้ทำการพิมพ์และเผยแพร่  อยู่ในขั้นตอน การประเมินคุณภาพ  เพื่อตรวจสอบ  ปรับปรุง และแก้ไข

Post – Print

คือ เอกสารฉบับสมบูรณ์ ที่ได้รับการประเมินคุณค่า ( ปรับปรุงจาก Preprint แล้ว) เรียบร้อยแล้ว  โดยเอกสาร Post Print  อาจเป็นเอกสารที่ทางสำนักพิมพ์กำลังอยู่ในกระบวนการดำเนินการตีพิมพ์ก็ได้เลย   

**Both digital “pre-print” and “post-print”  are called "e-prints"

Grey  Literature

Grey  หมายถึง เอกสารที่หาได้ยาก กล่าวคือเผยแพร่เฉพาะในกลุ่มใดกลุ่มหนึ่งเท่านั้น

Grey Literature  คือ  เอกสารที่มีจำนวนพิมพ์จำกัด เอกสารที่ไม่มีตีพิมพ์ทั่วไป( เช่น หนังสือ วารสาร )   หรือเอกสารอื่นๆ ที่มีการควบคุมคุณภาพ  โดยมีการพิจารณาก่อนที่จะนำไปตีพิมพ์ และไม่นำไปตีพิมพ์แพร่หลาย  หรือเป็นสารสนเทศข้อมูลที่จัดทำโดยรัฐ สถาบันการศึกษา องค์กรธุรกิจและอุตสาหกรรม ในลักษณะที่เป็นสิ่งพิมพ์และไม่ใช่สิ่งพิมพ์ โดยไม่ผลิตในเชิงเพื่อธุรกิจ

White Paper

คือ  เอกสารที่ถูกจัดทำขึ้น เพื่อเผยแพร่เจตจำนง ความคิดเห็น หรือ ข้อเท็จจริง จากฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง  เพื่อประโยชน์ในสิ่งใดสิ่งหนึ่ง โดยเผยแพร่ ด้วยวิธีการแจกฟรี  อาจจัดทำโดย สำนักสงฆ์ , การทหาร เป็นต้น แต่เอกสารชนิดนี้ ไม่ถือว่าเป็นการโฆษณา หรือ การชวนเชื่อ  ( not persuasive or propaganda )

Errata / Corrigenda 

หมายถึง  เอกสารที่ผิดพลาด  ต้องการการปรับปรุง  และสามารถ ปรับปรุงแก้ไขได้ เช่น  เอกสารหรือสารสนเทศ IR  ที่สามารถแก้ไข หรือ ปรับปรุงได้

ลิขสิทธิ์

ลิขสิทธิ์

ลิขสิทธิ์

                ลิขสิทธิ์  หมายถึง  ความเป็นเจ้าของ  ความมีสิทธิแต่ผู้เดียว โดยที่กฎหมายรับรองให้ผู้สร้างสรรค์ กระทำ การใด ๆ เกี่ยวกับงานที่ตนได้ทำขึ้น อันได้แก่ สิทธิที่จะทำซ้ำ ดัดแปลง หรือนำออกโฆษณา ไม่ว่าในรูปลักษณะอย่างใดหรือวิธีใด โดยผู้อื่นไม่สามารถทำซ้ำ  ดัดแปลง หรือ นำไปใช้ในทางการค้าได้   เพราะการสร้างสรรค์ผลงานขึ้นมานั้นต้องใช้ สติปัญญา และความสามารถ ผู้สร้างสรรค์ผลงานจึงควรได้รับความคุ้มครอง

ระยะเวลาที่ให้เวลาคุ้มครอง

เดิม ให้ระยะเวลาความคุ้มครองสิทธิ์ นาน 50 ปี  

ปัจจุบัน  ให้ระยะเวลาคุ้มครองสิทธิ์ ต่ำสุด 70 ปี

ประเทศสหรัฐอเมริกาให้ระยะเวลาคุ้มครองสิทธิ์นานสูงสุดถึง  120  ปี   

ลิขสิทธิ์โดยธรรม ( Fair Use )

ลิขสิทธิ์โดยธรรม  หมายถึง  การอนุญาตให้ทำสำเนา  งานที่มีลิขสิทธิ์ ในจำนวนจำกัด  เพื่อวัตถุประสงค์ในการศึกษา  และวิจัย  รวมไปถึงการใช้งาน โสตทัศนวัสดุ หรือ ภาพยนตร์  งานศิลปกรรม  งานสถาปัตยกรรม เป็นต้น

เนื่องด้วยปัจจุบันมีลิขสิทธิ์โดยธรรม จึงมีกฎเกณฑ์ปริมาณการใช้งานลิขสิทธิ์ ที่ถือว่าเหมาะสม ดังนี้

1.  ภาพเคลื่อนไหว  >> ทำซ้ำและหรือเผยแพร่ได้ไม่เกิน 10 % หรือ 3 นาที ของแต่ละเรื่อง

2.  ดนตรีกรรม และมิวสิกวิดีโอ  >>  สามารถทำซ้ำและหรือสำเนางานได้ไม่เกิน 10 % แต่ต้องไม่มากกว่า 30 วินาทีของแต่ละงานและ จะดัดแปลง ทำนองหรือส่วนอันเป็นสาระสำคัญไม่ได้
3.  รูปภาพและภาพถ่าย  >>  ใช้ได้ไม่เกิน 5 ภาพ ต่อผู้สร้างสรรค์ 1 ราย หากเป็นการใช้ภาพจากงานวารสารหรือ สิ่งพิมพ์  สามารถใช้ได้ไม่เกิน 10 % หรือ 15 ภาพ ของจำนวนภาพทั้งหมดที่ปรากฏในวารสารหรือ สิ่งพิมพ์นั้น

4.  ข้อความ  >>  ทำซ้ำและหรือเผยแพร่ได้ไม่เกิน 10 % หรือ 1,000 คำ ของแต่ละเรื่องหรือแต่ละบทความ   

5.  ข้อมูลจากงานรวบรวมอันมีลิขสิทธิ์   >>  ไม่เกิน 10 % หรือ 2,500 รายกา /ข้อมูล

ครีเอทีฟ คอมมอนส์  ( Creative Commons: CC )

ครีเอทีฟ คอมมอนส์  ( Creative Commons: CC )   คือ  องค์กรที่ไม่แสวงหาผลกำไรจัดตั้งขึ้นขยายขอบข่ายของการใช้สื่อต่างๆ ให้กว้างขึ้นโดยไม่จำกัดที่สัญญาอนุญาตของสื่อนั้นๆ สัญญาอนุญาตของครีเอทีฟคอมมอนส์ จะเอื้อให้มีการใช้สื่อทั้งทางภาพ เสียง ข้อมูล โดยการแบ่งแยกสัญญาอนุญาตย่อยออกสำหรับการแจกจ่ายและการใช้ข้อมูล โดยการอ้างอิงถึงเจ้าของลิขสิทธิ์เดิม

สัญญาอนุญาต ครีเอทีฟคอมมอนส์ ช่วยให้เจ้าของลิขสิทธิ์สามารถให้สิทธิบางส่วนหรือทั้งหมดแก่สาธารณะ ในขณะที่ยังคงสงวนสิทธิอื่นๆไว้ได้ โดยการใช้สัญญาอนุญาตหลายหลากรูปแบบ ซึ่งรวมถึง การยกให้เป็นสาธารณสมบัติหรือสัญญาอนุญาตแบบเปิดทั้งหลาย โดยมีจุดประสงค์เพื่อหลีกเลี่ยงการเกิดปัญหาลิขสิทธิ์ต่อการแบ่งปันสารสนเทศ บนเครือข่ายอินเทอร์เน็ต 

ในเว็บไซต์ของ Creative Commons ( http://www.creativecommons.org/ ) เปรียบไว้ว่า Creative  Commons หรือ CC มีแนวคิดเดียวกับ OA ( open source software ) เพียงแต่ไม่ได้เจาะจงใช้กับซอฟต์แวร์ แต่ใช้กับงานสร้างสรรค์อื่นๆ เช่น ภาพ เพลง  ภาพเคลื่อนไหว งานเขียน เป็นต้น Creative Commons เป็นแนวคิดที่อยู่ตรงกลางระหว่าง  Copy Right กับ Public Domain เรียกง่ายๆ ว่าเป็น "Some" Right Reserved ก็ได้

รูปแบบสัญญาของ Creative Commons มี 11 แบบ เกิดจากการผสมกันของคุณสมบัติ 4  แบบ ดังต่อไปนี้

·         Attribution คือ อนุญาตให้นำผลงานไปใช้ได้ ถ้าอ้างอิงที่มา

·         Noncommercial คือ ไม่อนุญาตให้นำไปใช้ในเชิงการค้า

·         No Derivative Works คือ ต้องนำผลงานไปใช้ตรงๆ ทั้งชิ้น ห้ามไม่ให้ดัดแปลง หรือ ตัดบางส่วน

·         Share Alike คือ หลังจากนำไปใช้แล้ว  ผลงานนั้นต้องมีสัญญาแบบเดียวกันกับผลงานเดิมด้วย 

CC  ถูกนำไปใช้อย่างกว้างขวาง บนเว็บไซด์ ที่ให้บริการสารสนเทศ และโสตทัศนวัสดุ ที่เรียกว่า CC Material เช่น Flickr.com  เป็นต้น 

Open Access

OA   OPEN ACCESS

OA หรือ Open Access  หมายถึง  บทความทางวิชาการในรูปแบบดิจิตอล ที่ให้บริการบนเครือข่าย Internet และเปิดให้เข้าใช้ได้อย่างเสรี  ( เอกสารเปิด )

เป็นแนวคิดการเปิดให้เข้าถึงสารสนเทศได้อย่างเสรี  โดยผู้ใช้บริการสามารถกระทำ การคัดลอก เชื่อมโยง แจกจ่าย นำไปใช้ ได้อย่างเสรี โดยไม่ต้องขออนุญาต   ( ทั้งนี้ ผู้แต่งยังคงมีสิทธิในการเป็นเจ้าของบทความอยู่ )

แนวคิดที่ทำให้เกิด OA 

-          การผลิต E – Publishing ประหยัดต้นทุนในการผลิต มากกว่าสื่อสิ่งพิมพ์

-          Internet  เป็นช่องทางที่ง่ายและสะดวกในการเข้าถึง เชื่อมโยง และแบ่งปันข้อมูล

-          สิ่งพิมพ์ ประเภทสิ่งพิมพ์ต่อเนื่อง ราคาสูง และมีต้นผลิตในการผลิตสูงมาก หากจัดทำ สิ่งพิมพ์ต่อเนื่องในรูปแบบอิเล็กทรอนิกส์ จะประหยัดงบประมาณไปได้มาก  อีกทั้งสถาบันสารสนเทศ หรือห้องสมุดเอง ก็ต้องใช้งบประมาณเป็นจำนวนมากในการสั่งซื้อ สิ่งพิมพ์ประเภทสิ่งพิมพ์ต่อเนื่อง  กล่าวได้ว่า การซื้อฐานข้อมูล วารสาร มีราคาถูกกว่า สั่งซื้อ วารสารฉบับสิ่งพิมพ์

-          งบประมาณในการจัดทำการวิจัยในแต่ละครั้ง  นักวิชาการได้ งบประมาณจากภาษีของประชาชน  กล่าวคือ เหตุใดประชาชนที่จ่ายภาษีแล้ว ยังต้องจ่ายเงินในการเข้าถึงบทความวิชาการเหล่านั้นอีก 

-          การเผยแพร่ความรู้ สามารถทำได้ง่าย กว้างขวาง ผ่านช่องทางได้มากมาย เช่น  IR , Google Scholar เป็นต้น 

-          นักวิชาการ ผู้เขียนบทวิชาการเอง ก็จะได้รับการยอมรับมากขึ้น เนื่องจาก เมื่อบทความเป็นบทความสาธารณะ ย่อมมีผู้นำไปใช้มาก ค่า Impact Factor ก็จะสูงขึ้น   นักวิชาการผู้เขียนบทความเองก็จะมี การนำชื่อไปอ้างอิงมากขึ้นเท่านั้น

Impact Factor 

                Impact Factor   คือ  ดัชนีวิเคราะห์คุณภาพผลงานวิชาการ   เป็นการวัดค่าความถี่ของการอ้างอิงบทความวารสาร ที่ได้ถูกอ้างอิง หรือ ถูกนำไปใช้   เป็นเครื่องมือช่วยประเมินคุณภาพเปรียบเทียบ และจัดอันดับวารสาร และเป็นเครื่องมือช่วยตัดสินใจในการจัดหาและบอกรับวารสารของห้องสมุด

  

แนวโน้ม E-Publishing และ IR

Trend E-Publishing และ IR

เนื่องจากปัจจุบันเป็นยุคดิจิทัล   การดำเนินชีวิตของผู้คนในปัจจุบัน จึงมีการปรับเปลี่ยนการใช้ชีวิตไปจากเดิม  เช่น  ช่องทางการรับการสื่อสารต่างๆ ก็สามารถทำได้ง่ายขึ้น  รวมไปถึงการรับรู้ – เข้าถึงสารสนเทศ  ที่ในอดีต มีเพียงสารสนเทศประเภทสื่อสิ่งพิมพ์นั้น  แต่ปัจจุบันเทคโนโลยีเข้ามามีบทบาทต่อวงการสารสนเทศเป็นอย่างมาก

ทรัพยากรสารสนเทศ จึงมีการปรับเปลี่ยนรูปแบบไปอย่างสิ้นเชิง  E-Publishing จึงเข้ามีบทบาทต่อการใช้บริการ และการให้บริการทรัพยากรสารมนเทศเป็นอย่างมาก

E-Publishing  คือ สื่อสิ่งพิมพ์อิเล็กทรอนิกส์ ที่ให้บริการบนเว็บไซต์  ต้องอาศัยคอมพิวเตอร์ ในการเข้าถึงที่มีลักษณะและรูปแบบคล้ายกับ สารสนเทศประเภทสื่อสิ่งพิมพ์  เพียงแต่ไม่ได้พิมพ์ออกมาเท่านั้น  นอกไปจากนั้น  E - Publishing  ยังสามารถใส่ รูปภาพ เสียง ภาพเคลื่อนไหว และยังสามารถเชื่อมโยงข้อมูลไปยังข้อมูลอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องได้อีกด้วย   และเพราะ E- Publishing มีความสามารถมากกว่า สื่อสิ่งพิมพ์ธรรมดา  จึงทำให้เกิดความนิยมใช้ E-Publishing มากขึ้นเรื่อยๆ

Trend E-Publishing

                E –Publishing  ประหยัดงบประมาณในการพิมพ์   , สามารถเข้าถึงได้ง่าย ผู้ใช้สามารถเข้าถึงสารสนเทศประเภท E –Publishing ได้ทุกที่ ทุกเวลา ไม่จำเป็นต้องมาใช้ที่ห้องสมุดเท่านั้น  และยังสามารถเข้าถึงได้อย่างสาธารณะ (OA)   รวมไปถึงสถาบันสารสนเทศเองก็ยังประหยัดงบประมาณในการสั่งซื้อ และประหยัดสถานที่ในการจัดเก็บสารสนเทศอีกด้วย( Information Overload )  จึงทำให้แนวโน้มการใช้ E- Publishing เพิ่มขึ้นทุกปี

-          จากสถิติของ Website Amazon.com  ร้านหนังสือออนไลน์ที่ใหญ่ที่สุดในโลก ก็ได้ประกาศ สถิติยอดขายล่าสุด ปี 2011 ว่า สามารถขาย E-Book ได้มากกว่า หนังสือฉบับพิมพ์

-          ในปี 2014  ประเทศสหรัฐอเมริกาเชื่อว่า แนวโน้มการใช้  E- Publishing จะเพิ่มขึ้นจากปี 2011 ถึงร้อยละ 6

IR ( Institutional  Repositories )

IR  คือ  การเปลี่ยนแปลงการจัดเก็บสารสนเทศ ของสถาบันสนเทศ ที่เป็นแหล่งจัดทำและให้บริการสารสนเทศ

ในรูปแบบสื่อสิ่งพิมพ์ เป็นรูปแบบสื่ออิเล็กทรอนิกส์   โดยมีสถาบันสารสนเทศ หรือองค์กรต่างๆ เข้าร่วมมือกัน   รวบรวมสารสนเทศอิเล็กทรอนิกส์ หลากหลายรูปแบบ เช่น  E-Document , E –Thesis , Book Chapter , conference paper เป็นต้น  และสามารถเข้าถึงได้และนำไปใช้ได้อย่างสาธารณะ ( OA )

                ห้องสมุดสมัยใหม่ ( Modern Library ) จึงเป็น IR และให้บริการแก่ผู้ใช้บริการ  เพื่อตอบสนองความต้องการของผู้ใช้อย่างสูงสุด